در پژوهش صورت گرفته توسط پژوهشگران دانشکده هنر دانشگاه بیرجند؛ نظام انتقال آب در باغ تاریخی امیرآباد بررسی و بازنگری گردید.

به گزارش روابط عمومی و اطلاع‌رسانی دانشگاه بیرجند، عاطفه خسروی، با دفاع از پایان‌نامه‌اش در مقطع کارشناسی ارشد رشته باستان شناسی گرایش هنر و تمدن دوران اسلامی، با موضوع «بررسی نظام آبیاری باغ های تاریخی بیرجند در دوره قاجار - مطالعه موردی: باغ امیرآباد»، موفق به کسب نتایج ارزشمند در این زمینه گردید. در این پژوهش مسیرهای انتقال آب به باغ امیرآباد(قنات ها) مورد بازنگری بررسی و تجزیه تحلیل قرار گرفت.

در این پژوهش به بررسی مسیر قنات های آب شور امیرآباد و قنات آب شیرین خالق اباد از مادرچاه به باغ امیرآباد پرداخته شد. همچنین طی کاوش های نجات بخشی صورت گرفته تنبوشه های سفالین انتقال آب در باغ به زمین های کشاورزی و استخرهای موجود کشف گردید.

بنا به اظهار نظر اشخاصی در گذشته، مادرچاه قنات آب شور روبروی پارک آزادی قرار دارد که این نظریه با شک و تردید نگارنده روبرو شد و برای پیدا کردن مسیر میله چاه ها، با به دست آوردن عکس های هوایی دهه 40 و مشخص کردن میله ها، نگارنده توانست اثبات کند که مادرچاه این قنات از دشت مرک و بالاتر از فرودگاه قرار دارد.

در داخل باغ نیز به مشخص کردن مسیر دقیق عبور آب در سطح باغ پرداخته شد و تغییرات نظام آبیاری، مظهر قنات ها، مسیر تنبوشه ها و همچنین حذف و یا افزودن جوی های جدید مورد بررسی قرار گرفت.

در نهایت به بررسی مسیر خروج آب از باغ پرداخته شد و مشخص گردید آب پس از خروج از باغ برای آبیاری کدام زمین های روستای امیرآباد مورد استفاده قرار می گیرد.

در یک جمع بندی کلی در این پژوهش به بررسی میدانی از باغ و انجام مصاحبه با اشخاص ذیصلاح مختلف و ارگان های مورد نیاز پرداخته شد و برای اثبات صحبت ها، اقدام به برگزاری یک جلسه تخصصی با کارشناسان باغ با حضور 12 نفر در باغ اکبریه گردید و در نهایت پس از جمع آوری مطالب مورد نیاز، به ترسیم نقشه های مورد نیاز از مسیر عبور قنات از مادرچاه تا مظهر و حرکت آب در باغ و در نهایت مسیر خروج اب از باغ پرداخته شد.

همچنین در پایان پیشنهاد گردید، با توجه به انسداد مسیر عبور قنات های شور و شیرین و کم شدن میزان آب دریافتی، و در مقابل با تکیه بر حمایت های سازمان جهاد سازندگی، با از بین بردن انسدادها و باز شدن مسیر این دو قنات، می توان علاوه بر زنده سازی مجدد باغ، مزارع خشک شده امیراباد را نیز مجددا به زیر کشت برده و شاهد احیای مجدد این باغ و روستا باشیم.

شایان ذکر است دکتر سامان فرزین استاد راهنما و دکتر سیدمحمدرضا خلیل نژاد استاد مشاور این پایان‌نامه بودند .همچنین جناب آقای محمدامیرآبادی (کارشناس ناظر قنوات اداره کل جهاد کشاورزی استان) و جناب آقای علی جعفری (مسئول اداره آب و خاک بیرجند اداره کل جهاد کشاورزی استان) نیز در جلسه شرف حضور داشتند و اعتبارات بسیار قابل توجهی را برای احیای مسیر قنات در سال 1401 اختصاص دادند.